Trong cuốn sách dạy trẻ tự lập bằng yêu thương: “66 bài học từ cha mẹ Nhật”, tác giả Sugahara Yuko cho rằng, việc đánh thức con dậy vào mỗi buổi sáng là một bài học dạy con tự lập tuyệt vời cho cha mẹ.
“Cảnh tượng” gọi con dậy đi học vào mỗi buổi sáng không còn xa lạ gì với các ông bố bà mẹ Việt Nam. Họ có suy nghĩ là bố mẹ thì phải có nghĩa vụ và trách nhiệm “đưa con ra khỏi giường” để đi học đúng giờ.
Và đó chỉ là một trong những ví dụ điển hình cho việc cha mẹ dã tự nguyện làm hộ con quá nhiều việc mà con có thể tự làm được, như việc con tự thức dậy vào buổi sáng. Rất nhiều ví dụ trong cuốn sách “Giúp trẻ tự lập bằng yêu thương: 66 bài học từ cha mẹ Nhật” sẽ giúp cha mẹ hiểu rằng, yêu thương con chính là dạy trẻ tự lập từ khi còn nhỏ và bắt đầu từ những việc đơn giản nhất.
1/ Để trẻ thức dậy vào buổi sáng
Hãy dạy trẻ tự lập từ những ý thức và công việc nhỏ, ví dụ cho trẻ biết việc thức dậy mỗi buổi sáng là trách nhiệm mà trẻ cần phải làm. Rất nhiều bậc cha mẹ vì sợ con thức dậy muộn giờ đi học nên làm thay công việc đó từ trẻ, vì cha mẹ nghĩ ”nếu không đánh thức thì con sẽ bị trễ học” chính từ việc cha mẹ đánh thức trẻ dậy mỗi sáng đã khiến trẻ trở nên thụ động, ỷ lại vào cha mẹ và làm cản trở quá trình tự lập ở trẻ
Dạy trẻ tự lập bằng cách để bé tự thức dậy mỗi buổi sáng
2/ Nuôi dưỡng “tinh thần trách nhiệm” của trẻ
Ý nghĩa nguyên thủy của hai từ “trách nhiệm”: “Trách nhiệm” trong tiếng Anh có nghĩa là RESPONSIBILITY, nó được ghép lại từ hai chữ RESPONSE nghĩa là “phản ứng”, và ABILITY nghĩa là “năng lực”. Vậy thì trách nhiệm có nghĩa là “năng lực phản ứng”. Trách nhiệm mà cha mẹ cần dạy trẻ ở đây chính là “tự bản thân mình biết phản ứng một cách tích cực đối với những việc cần phải làm trong cuộc sống hàng ngày”.
Hãy dạy trẻ tự lập bắt đầu từ việc tự thức dậy buổi sáng, tự sửa soạn quần áo, sách vở... sau đó đến khi trẻ bước vào tiểu học, trẻ có thể tự lập mọi việc mà bản thân nên làm và phải làm. Công việc của cha mẹ không phải là yêu cầu trẻ làm những công việc của mình bằng câu ra lệnh “con hãy tự mình làm đi”, mà chính là tạo một môi trường làm sao để trẻ trở nên thích tự mình làm nó. Muốn như thế thì bước đầu tiên là khi trẻ bắt đầu có những biểu hiện muốn tự mình làm cái này cái kia, cha mẹ đừng ngăn cản trẻ.
Khi gần 2 tuổi, trẻ bắt đầu muốn làm mọi thứ, khi 3 tuổi trẻ bắt đầu kiên quyết hơn khi nói với cha mẹ thông điệp “để con tự làm”. Lúc này cha mẹ hãy dạy trẻ tự lập bằng cách để cho trẻ tự mình làm càng nhiều càng tốt các công việc mà bé thích, cha mẹ có thể nuôi dưỡng tình thần “tự lập” ấy lớn lên khoẻ mạnh. Nhiều cha mẹ có phản ứng với những câu nói mỗi khi trẻ muốn tự mình làm “con không làm được đâu, để mẹ làm giúp con,..” nhưng khi trẻ lớn lên chút, muốn làm nũng thì cha mẹ lại có những câu nói “Con lớn rồi hãy tự mình làm đi”. Như vậy, sẽ rất khó cho quá trình học tự lập của trẻ.
3/ Nhận kết quả từ chính việc làm của mình
Dạy trẻ tự lập, nếu sáng nào trẻ cũng dậy lúc 6 giờ, chuẩn bị mọi thứ khoảng 1 tiếng, sau đó 7 giờ ra khỏi nhà thì không bao giờ đi học muộn. Nhưng, có hôm nào đó, khi trẻ bừng tỉnh dậy đã là 6 giờ rưỡi, thì chắc chắn hôm đó sẽ bị muộn học. Cả lớp đang ngồi nghiêm chỉnh nghe thầy giảng bài, tự dưng một mình lò dò bước vào trước ánh mắt đổ dồn của cả lớp khiến bản thân trẻ cũng cảm thấy xấu hổ, rồi thầy giáo từ đó cũng trở nên chú ý đến trẻ nhiều hơn. Trải nghiệm này mà lặp đi lặp lại sẽ khiến trẻ thấy xấu hổ và không còn tái diễn nữa. Trẻ sẽ tự mình suy nghĩ “Ngày mai nhất định mình sẽ dậy từ 6 giờ mới được”.
Ngày tiếp theo, trẻ dậy từ 6 giờ sáng, và có thể đến trường thoải mái thời gian. Khi ấy trẻ sẽ học được bài học là bằng việc thay đổi hành động của mình thì kết quả cũng sẽ được thay đổi. Chỉ cần tự mình thay đổi nguyên nhân, thì kết quả cũng có thể thay đổi được.
Trẻ nào được nhiều trải nghiệm lặp đi lặp lại trong cuộc sống tương tự như ví dụ trên, thì sẽ tự hình thành cho mình thói quen suy nghĩ và tìm hướng giải quyết vấn đề khi có tình huống xấu xảy ra. Và trẻ sẽ có thêm nỗ lực để thay đổi nguyên nhân dẫn đến hành động đó. Đó chính là tự lập là năng lực phản ứng với các tình huống thực tế.
Ngược lại, trường hợp mà bố mẹ đánh thức buổi sáng và trẻ bị trễ học thì sẽ thế nào? Khi về nhà chắc chắn trẻ sẽ hậm hực với bố mẹ “Chỉ tại bố mẹ đánh thức con dậy trễ nên mới vậy”. Vậy là nguyên nhân dẫn đến việc đi học trễ không phải là lỗi tại bản thân mình. Kết quả không như mong muốn là bị bạn bè chê cười, bị thầy cô để ý hay quở mắng ấy không phải lỗi tại mình, mà là lỗi tại bố mẹ đã không đánh thức mình dậy đúng giờ. Trẻ mang suy nghĩ như này sẽ cho rằng chính cha mẹ là người đã để xảy ra chuyện trễ học này. Và chính vì nghĩ rằng lỗi là của cha mẹ, nên trẻ cũng không hề có ý định thay đổi hành động của mình, thay đổi nguyên nhân dẫn đến kết quả ấy.
4/ Dạy trẻ tự lập từ việc “không đánh thức con dậy buổi sáng”
Hãy trò chuyện với trẻ để con hiểu: “từ ngày mai bố mẹ sẽ không đánh thức con dậy nữa đây nhé, vi bố mẹ muốn con là một em bé sống tự lập”. Lúc này, các bố mẹ nên tâm lý vì nhiều trẻ sẽ phản ứng ngay với thái độ khó chịu và không chấp nhận vì chúng sẽ nghĩ mình không thể dậy sớm. Cha mẹ dạy trẻ tự lập bằng việc trao đổi với trẻ về các phương án dậy sớm 1 mình như: “mua cho trẻ 1 chiếc đồng hồ báo thức” để trẻ tiếp nhận và thực hiện. Những điều nhỏ nhặt nhưng sẽ là phương pháp dạy trẻ tự lập hiệu quả
Quyết tâm “Không đánh thức trẻ buổi sáng”
Ban đầu khi trẻ không thức dậy thì cha mẹ hãy cố gắng nhẫn nại, vì sự nhẫn nại đó sẽ có kết quả thay đổi về sau, trẻ sẽ tự mình thức dậy được. Khi mãi mà trẻ không chịu thức dậy thì dù có trải qua mấy tiếng đi nữa cha mẹ không đánh thức thì rồi trẻ cũng sẽ phải tự dậy. Nếu khi này mà cha mẹ không kiên nhẫn được mà đánh thức trẻ, thì sau đó trẻ không bao giờ sửa được thói quen ỷ lại vào người khác của mình.
Vấn đề ở đây không phải chỉ có tự bản thân trẻ không thức dậy được, mà lời nói và hành động của cha mẹ thiếu sự nhất quán. Trẻ sẽ ngầm hiểu rằng “bố mẹ chỉ nói miệng là không đánh thức thôi, chứ cuối cùng thì cũng vẫn cứ phải đánh thức mình dậy” làm mất đi sự uy nghiêm của cha mẹ. Cha mẹ mà không được trẻ tôn trọng thì việc nuôi dạy tính trách nhiệm cho trẻ sẽ vô cùng khó khăn. Chính vì thế khi đã dạy trẻ tự lâp, quyết tâm bắt đầu thực hiện thì cũng quyết tâm không đánh thức trẻ dù có chuyện gì đi nữa.
Hãy công nhận rằng trẻ có thể tự lập thức dậy một mình
Buối sáng đầu tiên khi trẻ tự mình thức dậy vào buổi sáng hãy thẳng thắn công nhận điều đó với trẻ bằng sự vui mừng “Con có thể tự thức dậy một mình đấy chứ. Mẹ rất vui. Đúng là con yêu của mẹ. Mẹ rất tự hào về con”. Tự mình thức dậy vào buổi sáng, lại được cha mẹ công nhận về sự cố gắng đó sẽ khiến trẻ trở nên tự tin hơn. Sự tự tin này khác với sự tự tin về khẳng định cái tôi, khẳng định sự tồn tại của bản thân, mà đây là sự tự tin từ kết quả được sinh ra từ một việc làm cụ thể của bản thân. Khi hai cái tự tin này hợp thành một thì cuộc sống đối với trẻ sẽ là những ngày vui bất tận.
Nhiều bố mẹ Việt Nam sẽ cho đây là những thử thách rất khó thực hiện. Tuy nhiên, đây lại là phương pháp dạy trẻ tự lập rất hiệu quả mà tất cả các bà mẹ Nhật Bản áp dụng.
(Theo MASK Online - nguồn www.vietnamnet.vn)
